Negev i Morze Martwe
OVDA VALLEY. Będąc na ptakach w Izraelu, z nazwą tą spotkamy się bez dwóch zdań. A po prawdzie, konfrontację z tym miejscem przeżywa każdy, kto swoją przygodę z Ziemią Świętą rozpoczyna od lądowania na byłym wojskowym lotnisku Ovda. Dolina Ovdy to ni mniej, ni więcej, rozległy pustynny obszar wokół wspomnianego niewielkiego portu lotniczego. Jeśli chcemy zobaczyć gatunki takie jak skowronik rudawy, górniczek mały, czy skowron pustynny, odwiedziny w tym miejscu są więcej, niż wskazane. O Ovdzie zrobiło się naprawdę głośno dwa dni po moim powrocie z marcowego wyjazdu, a to za sprawą wykrytej tu dzierzby rdzawosternej...
Stepówki rudogardłe (Pterocles senegallus)
Górniczek mały (Eremophila bilopha)
ARAVA. Tak naprawdę, o Aravie pisałem już poniekąd w poprzednim wpisie. Pustynia rozciąga się bowiem na dystansie 166 kilometrów, począwszy od Zatoki Akaba, aż do południowego brzegu Morza Martwego. Geograficznie, nie jest jednostką zupełnie autonomiczną, bowiem wchodzi w skład ogromnej pustyni Negev (13000 km²), która pokrywa ponad połowę powierzchni Izraela. Przemierzając cały obszar nie sposób nie docenić jego malowniczości: kamieniste i piaszczyste fragmenty bezkresnych płaszczyzn, przecinają strome klify i kolorowe pasma górskie. Co interesujące, z punktu widzenia obserwatora ptaków, najciekawsze są te najbardziej monotonne i wyglądające na pozbawione życia tereny, rozpoczynające się na północ od kibucu Yahel. To tutaj gniazdują rzadkie w Izraelu rudorzytki, skowrony pustynne, a rokrocznie obserwowane są skowroniaki. Zadziwiający jest fakt, że na pozornie jałowej Aravie, ponad 90% mieszkańców zajmuje się ogrodnictwem. Uprawy koncentrują się w kilku rejonach, z których najbardziej znaczący jest rejon Hatzeva, który za sprawą tysięcy szklarni niesamowicie prezentuje się na mapie satelitarnej (na zdjęciu poniżej). Dzięki obecności systemów nawadniających, w okolicy natknąć się można na sporo interesujących gatunków, m.in. stepówki rudogardłe i gilaki blade. Uedy wokół kibucu słyną też z gniazdujących tu pokrzewek arabskich - gatunku, który wielu "tłiczerom" nastręcza poważne trudności.
Pustynia w okolicy Hatzeva
Zając płowy (Lepus capensis)
Pustynia w okolicy Hatzeva
Rejon Hatzeva na mapie satelitarnej Google - kolorowe krateczki to uprawy szklarniowe
Orzeł cesarski (Aquila heliaca)
Malownicze góry są wizytówką Aravy
W poszukiwaniu skowrona pustynnego
Myszołów wschodni (Buteo buteo vulpinus)
Rudorzytka (Oenanthe moesta)
W takich kępach krzaczków zwykle znajdzie się coś ciekawego
Taki biotop upodobały sobie skowroniaki
EIN AVDAT. Podróżując drogą numer 40 wskroś Negev, miejsce to łatwo przeoczyć, bowiem niewidoczne jest z głównej szosy. Tymczasem to bezapelacyjnie jedna z najpiękniejszych lokalizacji w Izraelu - przynajmniej spośród tych, udostępnionych dla ruchu turystycznego. Położony na południe od kibucu Sde Boker fenomenalny kanion jest częścią wadi Nahal Zin - największego suchego koryta rzeki na Negev. Koryto o długości 120 kilometrów rozpoczyna się na północno-zachodnim krańcu Maktesz Ramon, następnie zmierza ku północy, po czym gwałtownie zakręca w kierunku wschodnim. Stworzony w wyniku erozji Ein Avdat wyróżniają liczne oazy, baseny i wodospady, skumulowane głównie w południowej części dna wąwozu, dzięki którym rozwinęła się tutaj bujna roślinność. To z kolei sprawia, że obserwacje przyrody tutaj są nadzwyczaj przyjemne - korzystając z uroków przyjaznego mikroklimatu można zobaczyć m.in. czarnotki arabskie, jaskółki skalne, białorzytki srokate, a przede wszystkim niełatwe do zobaczenia w WestPalu orły południowe. Wizytówką rezerwatu, który tu ustanowiono, są koziorożce nubijskie - narażone na wyginięcie ssaki, których populację szacuje się na około 10 tysięcy osobników, w Ein Avdat są zdecydowanie najłatwiejsze do wykrycia.
Koziorożec nubijski (Capra nubiana)
Koziorożec nubijski (Capra nubiana)
Koziorożce nubijskie (Capra nubiana)
Koziorożce nubijskie (Capra nubiana)
Koziorożec nubijski (Capra nubiana)
Białorzytka srokata (Oenanthe lugens)
Białorzytka srokata (Oenanthe lugens)
Orzeł południowy (Aquila fasciata)
Orzeł południowy (Aquila fasciata)
Orzeł południowy (Aquila fasciata)
Ein Avdat
Ein Avdat
Ein Avdat
Ein Avdat
Góropatwa azjatycka (Alectoris chukar)
Koziorożce nubijskie (Capra nubiana)
Koziorożce nubijskie (Capra nubiana)
Koziorożec nubijski (Capra nubiana)
MITZPE RAMON. O tym, dlaczego warto tu przyjechać, o osławionym boisku piłkarskim i największym na świecie makteszu, pisałem już w swojej pierwszej relacji z Izraela. Dodam tylko, że boisko i tym razem nieco rozczarowało (jeśli nie liczyć widzianego tu w lutym stadka 10 góropatw azjatyckich), natomiast na krater nadal można by się patrzeć i patrzeć bez końca...
Boisko w Mitzpe Ramon
Koziorożec nubijski (Capra nubiana)
Koziorożec nubijski (Capra nubiana)
Maktesz Ramon
Maktesz Ramon
Maktesz Ramon
Wschód słońca na Urim
Sokół wędrowny (Falco peregrinus)
Pójdźka "arabska" (Athene noctua lilith)
Pójdźka "arabska" (Athene noctua lilith)
Pójdźka "arabska" (Athene noctua lilith)
Czajka szponiasta (Vanellus spinosus)
URIM. Począwszy od listopada, aż do końca zimy, pola wokół niewielkiego kibucu Urim, zlokalizowanego około dwudziestu kilometrów na zachód od "stolicy Negev" - Be'er Szewa, zamieniają się w obszar oferujący jedną z najciekawszych kolekcji wszelkiej maści "drapoli" w Zachodniej Palearktyce. Na powierzchni kilkunastu kilometrów kwadratowych zimują rarogi, rarogi górskie, sokoły wędrowne, błotniaki zbożowe i stepowe, kurhanniki, kanie czarne, orły cesarskie oraz inni przedstawiciele szponiastej braci. Wczesną zimą stosunkowo łatwo tu o stepówki (zwłaszcza białobrzuche i czarnobrzuche). Przez całą zimę liczne są skowronki oraz siewkowce, w tym atrakcyjne dla ptasiarzy czajki towarzyskie. Miejsce to odwiedzamy jedynie w styczniu, z nadzieją na stepówki białobrzuche. Niestety, krótko po obfitych ulewach, wskutek czego drogi są nieprzejezdne, a teren praktycznie nieprzystępny. I tak obserwujemy jednak "drapole" z sześciu gatunków, duże stada skowronków i żurawi oraz najbardziej dla nas istotne: pójdźki "arabskie" z podgatunku lilith.
Błotniak zbożowy (Circus cyaneus)
MORZE MARTWE. Również w tym akapicie, po szczegóły i ciekawostki dotyczące samego Morza Martwego odsyłam do relacji sprzed dwóch lat. W dużym skrócie: po cóż przyjeżdżać tu jeszcze, jeśli nie dla samego zanurzenia się w solnym roztworze największej ziemskiej depresji? Otóż, o ile samo "morze" to przyrodnicza bezludna wyspa, jego okolica jawi się jako niezwykle interesujący obszar. Kilka szlaków pieszych, prowadzących w kierunku pasm górskich, ciągnących się wzdłuż zachodniego brzegu akwenu, umożliwia penetrację bardzo atrakcyjnych wąwozów, które wczesną wiosną pękają w szwach od migrantów. Podczas przelotów, prawdopodobnie tutaj najłatwiej zobaczyć pokrzewkę cypryjską, z której migracyjnym szczytem skutecznie się jednak rozminęliśmy.... Niemniej, ogromne ilości piegż i pokrzewek okularowych, a także gniazdujące w Turcji pokrzewki czarnogardłe i pierwsze wiosenne świstunki złotorzytne, również zrobiły na nas wrażenie. Z ptaków lęgowych tego obszaru warto wymienić trznadle smużkowane, kruki kuse, kurhanniki, skowroniki piaskowe, jaskółki płowe, czarnotki arabskie i kuropatewki pustynne - wszystkie widziane podczas jednego marcowego poranka. To właśnie nad jednym z wąwozów w rejonie Morza Martwego widzieliśmy nasz największy tegoroczny "komin" migrujących ptaków - około 200 bocianów czarnych z dodatkiem 10 myszołowów wschodnich, gadożera i 7 ścierwników. Ciekawie przedstawia się lista możliwych do zaobserwowania ssaków - większość z nich jest ciężko dostępna za dnia, tym większym zaskoczeniem był widziany wczesnym porankiem wilk arabski! Prawdopodobnie ten sam osobnik, najpierw przebiegł nam drogę, kiedy jeszcze przed świtaniem szukaliśmy dojazdu do gór, a następnie, jakiś czas później, niespodziewanie pojawił się 5-6 metrów koło nas, podczas zasiadki na pokrzewki! W szczelinach stromych ścian skalnych swoje schronienia mają pocieszne góralki przylądkowe - osobliwe krzyżówki słonia, tapira, nosorożca, gryzonia, konia i Bóg jeden wie, jakich jeszcze istot ;). Kiedy słońce zalewa wszystkie zakamarki wąwozów, warto zwracać większą uwagę na skorpiony i gady - nam co prawda udaje się spotkać jedynie gekona liścionogiego, ale okazało się, że na pustyni nie można lekceważyć żadnych organizmów. Niezwykle pouczające było spotkanie z tajemniczym owadem o łacińskiej nazwie Poekilocerus bufonius, którego fotografowałem nieopatrznie z kilkudziesięciu centymetrów - przynajmniej, dopóki Tomek nie zwrócił mi uwagi, że jego kolorystyka nakazuje raczej większą ostrożność... Jak się okazało, owady te żywią się roślinami mlecznymi z rodzaju Asklepiadacea, zawierającymi duże ilości toksycznych glikozydów nasercowych, które zamieniają te sympatyczne ciepłolubne prostoskrzydłe w silnie jadowite stworzenia. Ukąszenie może nawet doprowadzić do zawału serca. Natomiast, kiedy Pan Poekilocerus czuje się zagrożony, staje na tylnych kończynach i strzyka wydzieliną, która wchłaniana przez skórę, powoduje paraliż... Daruje tu Wam własne gorzkie refleksje...
Powracając do atrakcji - sztandarowym gatunkiem regionu jest wróbel palestyński, na co zresztą wskazuje jego angielska nazwa: Dead Sea Sparrow. Mam wrażenie, że niewielu ptasiarzy, podejmuje w ogóle jego temat w tej części kraju, poszukując go w Dolinie Bet Sze'an, dalej na północy. Tymczasem, po znalezieniu odpowiedniego biotopu - szuwarowisk i zarośli tamaryszkowo-topolowych na skrajach słodkowodnych oczek wodnych - jego wykrycie tutaj nie jest specjalnie trudne.
Za odwiedzeniem rejonu Morza Martwego przemawia jednak najmocniej siła nocnych atrakcji. W górskich wąwozach gniazdują skryte puszczyki pustynne. Na trudno dostępnym (i zaminowanym) pograniczu izraelsko-jordańskim występuje niewielka populacja lelków pustynnych, praktycznie niemożliwych do zaobserwowania nigdzie indziej w Zachodniej Palearktyce. Relatywnie od niedawna, w gajach palmowych na zachodnim brzegu morza gniazdują syczki arabskie. Chyba nie muszę Was już dłużej zachęcać, prawda?
Drogi dojazdowe do gór są ciężko przejezdne dla aut, takich jak nasze
Para czarnotków arabskich (Onychognathus tristramii)
Kurhannik (Buteo rufinus)
Pokrzewka okularowa (Sylvia conspicillata)
Wilk arabski (Canis lupus arabs)
Wilk arabski (Canis lupus arabs)
Wilk arabski (Canis lupus arabs)
Góralek przylądkowy (Procavia capensis)
Góralek przylądkowy (Procavia capensis)
Góralek przylądkowy (Procavia capensis)
Góralek przylądkowy (Procavia capensis)
Charakterystyczna sylwetka kruka kusego (Corvus rhipidurus)
Komin, w którym dominowały bociany czarne (Ciconia nigra). Uważni obserwatorzy wypatrzą na zdjęciu dorosłego ścierwnika (Neophron percnopterus)
Jadowity i niebezpieczny - Poekilocerus bufonius
Gekon liścionogi (Ptyodactylus hasselquistii)
Puszczyk pustynny (Strix hadorami)
Puszczyk pustynny (Strix hadorami)
"Kąpiel" w Morzu Martwym jest doprawdy specyficzna...
Siedlisko wróbla palestyńskiego
Lelek pustynny (Caprimulgus nubicus)
Południowa część Morza Martwego
Wpadający w oko relief gór wokół Morza Martwego
Rzadki gatunek lęgowy wybrzeża Morza Martwego - syczek arabski (Otus brucei)
MOUNT AMASA. Nasze tegoroczne odkrycie. Niecałe 30 kilometrów na zachód od solanek i bezkresnych pustyń rejonu Morza Martwego, zlokalizowany jest urodzajny obszar rolniczy, który na północ od Aradu przechodzi w niewysoki, pokryty zielonym i pachnącym oregano kobiercem masyw górski. Jego wywyższeniem jest góra Amasa (859 m. n.p.m.), którą wzięliśmy na celownik podczas marcowej wizyty. Opłacało się. Odpoczęliśmy tu od pustynnych upałów, zobaczyliśmy zupełnie nowy izraelski krajobraz, widzieliśmy sporo skotniczek "wschodnich", a także modraki i białorzytkę rdzawą. Z pewnością warto byłoby tu wrócić późniejszą wiosną na nagórniki.
Skotniczka "wschodnia" (Scotocerca inquieta inquieta)
Białorzytka rdzawa (Oenanthe hispanica melanoleuca)
* * *
Lista wypraw (wielkimi literami moje "życiówki") - 180 gatunków (wg kolejności systematycznej): ohar, gęsiówka egipska (II), krzyżówka (I, II), rożeniec (III), płaskonos, cyraneczka (I, II), głowienka (II), czernica (I), góropatwa azjatycka (I, II), kuropatewka pustynna, zausznik (I), perkozek (I, II), głuptak białobrzuchy (I), pelikan różowy (I, II), kormoran, kormoran mały (I, II), ślepowron (I, III), CZAPLA ZIELONAWA (III), czapla złotawa (I, II), czapla modronosa (III), czapla nadobna, czapla rafowa (I), czapla biała (I, II), czapla siwa, czapla purpurowa (I, II), bocian biały (II, III), bocian czarny, ibis kasztanowaty (I, II), warzęcha, flaming różowy, flaming mały (III), ścierwnik (III), rybołów (I, II), orzeł cesarski (II), orlik grubodzioby, orzeł stepowy (II, III), gadożer (III), orzełek (III), orzeł południowy (II), kania czarna, błotniak stawowy, błotniak zbożowy (I, II), błotniak stepowy (I, III), kurhannik (I, III), myszołów (podg. buteo oraz vulpinus), krogulec (I, II), pustułka, pustułeczka (III), sokół wędrowny (I), wodnik (I, III), kropiatka (I), zielonka (III), kokoszka (II, III), łyska (I, II), hubara arabska (II), żuraw (I, III), szczudłak, kulon (II, III), sieweczka rzeczna (II), sieweczka obrożna (I, III), sieweczka morska (III), sieweczka pustynna (III), sieweczka długonoga (III), czajka, czajka szponiasta, czajka stepowa (III), biegus zmienny (I, III), biegus malutki (I, III), łęczak (II), samotnik, brodziec piskliwy (I, II), krwawodziób, kwokacz (I), brodziec śniady (II), brodziec pławny, rycyk (II), kszyk (I, II), batalion, śmieszka, mewa cienkodzioba (I, III), mewa romańska (I), mewa armeńska (I, II), orlica (I, II), mewa białooka, stepówka czarnobrzucha (II), stepówka rudogardła (III), stepówka piaskowa (II), stepówka prążkowana (III), gołąb skalny, grzywacz (I), turkaweczka czarnogardła (III), sierpówka, synogarlica senegalska, aleksandretta obrożna, kukułka czubata (II), puchacz pustynny (III), puszczyk pustynny (I), pójdźka "arabska" (podg. lilith) (I, II), SYCZEK ARABSKI (II), lelek egipski (II), lelek pustynny (III), jerzyk (III), jerzyk blady (I, III), jerzyk alpejski (III), jerzyk mały (III), dudek, zimorodek (III), łowiec krasnodzioby (I, II), rybaczek srokaty (I), żołna wschodnia, dzięcioł białoszyi (I), skowronek (I, II), SKOWRONEK ORIENTALNY (I), dzierlatka, skowrończyk krótkopalcowy (III), skowronik piaskowy, kalandra dwuplamista (III), górniczek mały (III), jaskółka skalna (II), jaskółka płowa, dymówka, jaskółka rudawa (III), oknówka (I, III), świergotek polny (III), ŚWIERGOTEK BAGIENNY (II), siwerniak (I, II), świergotek łąkowy (II), świergotek drzewny (II), świergotek rdzawogardły (II, III), pliszka siwa, pliszka żółta (podg. flava oraz feldegg) (III), pliszka cytrynowa (II), podróżniczek, pleszka (podg. samamisicus) (III), kopciuszek, białorzytka (I, III), białorzytka płowa (II, III), białorzytka rdzawa (podg. melanoleuca) (III), białorzytka białogrzbieta (II), białorzytka srokata (podg. lugens oraz warriae) (I, II), białorzytka arabska, białorzytka saharyjska, szareczka czarnosterna, białorzytka pustynna, ZŁOTORZYTKA RDZAWOSTERNA (II), rudorzytka (II), kląskawka (I, II), modrak (III), skotniczka (podg. inquieta), prinia, kapturka (III), cierniówka (III), piegża (III), lutniczka wschodnia (III), pokrzewka arabska (I), pokrzewka aksamitna (III), pokrzewka czarnogardła (III), POKRZEWKA PUSTYNNA (I, II), tamaryszka (I), brzęczka (III), wierzbówka (II), trzciniak głośny (II), zaganiacz blady (III), piecuszek (III), świstunka złotorzytna (III), pierwiosnek (podg. collybita oraz tristis), dzierzba śródziemnomorska (podg. aucheri), DZIERZBA PUSTYNNA (II), dzierzba rudogłowa (III), bilbil arabski, nektarnik palestyński, tymal arabski, sójka "palmowa" (podg. atricapillus) (I), kawka (I), wrona siwa, kruk, kruk pustynny, kruk kusy (III), wrona orientalna, czarnotek arabski, szpak (II), majna brunatna, MAJNA BIRMAŃSKA (II), wróbel, wróbel śródziemnomorski, wróbel palestyński (III), jer (I), dzwoniec (II), dziwonia synajska (I), gilak pustynny, trznadel smużkowany (III), potrzeszcz (I, II)
* Liczba rzymska w nawiasie oznacza miesiąc, w którym widziano dany gatunek - oznaczenie stosowano jedynie w przypadku gatunków, których nie stwierdzono podczas wszystkich wizyt.
c.d.n.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz